- Nederland.TVJongeren.TVNederland.TVSpelletjes.TV
- Amusement.TVKennis.TVNieuws.TVSporten.TV
- Beurs.TVKinderen.TVOndernemen.TVTalentenjacht.TV
- Cultuur.TVKook.TVOnrecht.TVVaartuig.TV
- Formule1.TVLachen.TVOranje.TVVerkiezing.TV
- Gamen.TVMensen.TVPolitiek.TVVoertuig.TV
- Geloof.TVMode.TVReis.TVVoetbal.TV
- Gezondheid.TVMuziek.TVSerie.TVWeer.TV
- Informatief.TVNatuur.TVSpeelfilm.TVWoon.TV
De kennis van nu - Alle afleveringen
Dit jaar is in Zweden een zestien jaar oude moordzaak opgelost door in commerciële DNA-databanken te zoeken naar verre familie van de dader. Deze nieuwe forensische opsporingsmethode is omstreden, maar tegelijkertijd zijn de resultaten zo spectaculair dat er ook in Nederland over toepassing nagedacht wordt. In 2004 werden in Linköping op klaarlichte dag een 8-jarige jongen en een 56-jarige vrouw doodgestoken. De dader werd al die jaren niet gevonden, maar wat de Zweedse politie wel vond, was zijn DNA. Omdat hij geen bekende van de politie was, leverde het DNA aanvankelijk geen match op.
Overal in Nederland sterven bomen door de aanhoudende droogte. Hoe maken we het bos weerbaar tegen de gevolgen van klimaatverandering? De Kennis van Nu schuift een boom in een MRI-scanner en luistert naar de hartslag van de boom om antwoorden te vinden. Met een MRI-scanner voor bomen probeert plantfysioloog Carel Windt (Forschungszentrum Jülich) erachter te komen hoe het watertransport van een boom vastloopt als het water opraakt. Ondertussen houden onderzoekers van het Dendrolab (Wageningen Universiteit) bomen met meetapparatuur nauwlettend in de gaten. Promovendus bosbeheer Marleen Vos (Wageningen Universiteit) vertelt Lieven Scheire hoe je aan klimaatbestendige bosbouw kunt doen. Daarbij moet je er goed op moet letten dat je precies genoeg bomen laat staan. Grote bomen kapen weliswaar het water voor de neus van de jonge boompjes weg, maar een opgroeiende boom heeft in de felle zon ook schaduw nodig. Plantbioloog Hans van Veen (Universiteit Utrecht) laat Dirk de Bekker zien dat je door planten te verdrinken mogelijk de sleutel kunt vinden om planten weerbaarder te maken tegen droogte. Ondertussen probeert Natuurmonumenten op de ruïne van het laatste oerbos van Nederland, het Beekbergerwoud, weer een nieuw bos te laten verrijzen.
De wolf keert zeer waarschijnlijk blijvend terug in Nederland, zegt ecoloog Hugh Jansman. Volgens ecoloog Geert Groot Bruinderink is dat riskant: 'Zo'n roofdier kan een probleem zijn'. Anno 2020 telt Nederland er ongeveer vijftien. Met enige regelmaat komen ze negatief in het nieuws als boeren hun schapen doodgebeten terugvinden. Ecoloog Bjorn Mols onderzoekt op de Veluwe of de terugkeer van de wolf ook voordelen biedt; boswachter Frank Theunissen filmde een in Nederland geboren wolvin op jacht; natuurfilmer Cees van Kempen werkt aan een documentaire; de Duits-Nederlandse 'wolvenfluisteraar' Tatjana Schneider heeft haar eigen wolvenpark in Duitsland en bestudeert al vanaf eind 20e eeuw het gedrag van wolven en schaapherder Lammert Niesing beschermt z'n schapen inmiddels met speciaal schrikdraad.
Covid-19 is een raadselachtige, nieuwe ziekte met rare symptomen, van geur- en smaakverlies tot hartschade. We volgen een infectioloog en een cardioloog die zich op het onderzoek hebben gestort om deze symptomen te kunnen verklaren. De resultaten zijn tegelijkertijd schokkend en hoopgevend. Internist-infectioloog Frank van de Veerdonk (Radboud UMC Nijmegen) ontdekte dat er gelijkenissen zijn tussen Covid-19 en een zeldzame erfelijke ziekte. Hij vertelt aan Dirk de Bekker hoe dat hem op het spoor zette van een geneesmiddel dat aantoonbaar werkt bij die zeldzame ziekte. Nu is het de vraag of het ook bij Covid-19 werkt. Het wordt op dit moment getest in Nederlandse ziekenhuizen. Sportcardioloog Harald Jorstad (Amsterdam UMC) maakt zich grote zorgen dat het coronavirus blijvende hartschade kan veroorzaken. Er zijn aanwijzingen dat het littekens op het hart achterlaat, ook bij jonge sporters die nauwelijks ziek werden van het virus. Het is belangrijk om te weten of sporters gevaar lopen als ze weer gaan sporten. Jorstad kan met behulp van een MRI-scan zien of er littekens op het hart zitten. Elisabeth van Nimwegen volgt een fanatieke sporter die deelneemt aan het onderzoek.
De coronacrisis heeft velen van ons een gevoel van saamhorigheid (terug)gegeven. Mensen probeerden elkaar te helpen om samen door deze moeilijke periode heen te komen. Hoe zit dat bij dieren? Zijn zij onder druk ook meer geneigd om elkaar te helpen? Wat is bijvoorbeeld het effect van klimaatverandering op groepsgedrag? De Kennis van Nu onderzoekt vormen van samenwerking in de natuur.
De Leidse hersenonderzoeker Elseline Hoekzema bewees dat de hersenen van moeders tijdens de zwangerschap ingrijpend veranderen en volgens neuro-endocrinoloog Peter Bos komen ook vaders er niet onderuit: het zorgbrein wordt geactiveerd. Pedagoog Marian Bakermans onderzoekt of er door huid-op-huidcontact meer 'knuffelhormonen' vrijkomen. Aaf Brandt Corstius, Leonie ter Braak, Sofie van den Enk en Lucas van de Meerendonk vertellen over de grote veranderingen die zij gewaar werden toen zij een kind kregen.
Waterstof is de nieuwe belofte. Laat auto's en bussen op dit gas rijden en er komt alleen maar fris water uit de uitlaat. De overheid zet er daarom groot op in. In het klimaatakkoord klinkt waterstof vaak als oplossing voor een beter milieu. En in het land komen nieuwe tankstations met waterstofgas, zodat de consument erop kan rijden. Maar is dit slim? Elisbeth en Diederik duiken in dit lichtste element op aarde. Ze rijden alvast met waterstofvoertuigen, proeven water uit de uitlaat en proberen te tanken. En ontdekken zo ook enkele problemen. Want waterstofgas zelf mag dan schoon zijn, hoe kom je eraan?
De Franse sportwetenschapper Guillaume Millet onderzoekt waarom vrouwen minder last lijken te hebben van 'neuromuscular fatigue' dan mannen. Dat is de vermoeidheid die ontstaat na zeer intensief sporten, omdat hersenen en zenuwstelsel de spieren niet meer goed aansturen. Bij de Ultra Trail du Mont Blanc (UTMB), een parcours van 171 km en meer dan 10.000 hoogtemeters door de bergen van Frankrijk, Italië en Zwitserland, presteren vrouwen opvallend goed.
De Kennis van Nu duikt in de chemie achter het stikstofprobleem en bezoekt veehouders - want vooral varkens en koeien lijken de grote veroorzakers. Er bestaan al technieken om de problemen te beperken: water bij mest, stallen met filters, beter voer en zelfs steenmeel strooien om de problemen in natuurgebieden te verminderen. Dat lijkt een stuk meer effect te hebben dan door met z'n allen 100 kilometer per uur te rijden. Dus er is hoop. Hoe zit dat precies? De Kennis van Nu gaat op onderzoek in de wereld van de stikstofvreters.
Knuffelvest. Dirk de Bekker gaat op zoek naar een aanraking op afstand. Aan de Technische Universiteit onderzoeken Wijnand IJsselsteijn en Sima Ipakchian Askari of aanrakingen door bijvoorbeeld een robot dezelfde positieve effecten kunnen hebben als aanrakingen door een mens. Dirk stuit ook op een bedrijf dat een soort 'knuffelvest' kan aanbieden. Hoe werkt dat? En werkt het ook echt? * De wereld als proefpersoon. Experimenteel psycholoog Anouk Keizer onderzoekt aan de Universiteit Utrecht wat gebrek aan aanraking doet met een mens. Normaal met zeer kleine groepen, maar nu, tijdens de coronacrisis, is de hele wereld proefpersoon. * Seks op afstand. Sekswerker en voormalig Sekswerker van het Jaar Rosie Heart geeft workshops. Goed nieuws: er zijn middelen voor seksuele aanraking of gemeenschap op afstand. Maar hoe dan? Presentator Elisabeth van Nimwegen en Rosie onderzoeken samen de mogelijkheden. * Muizen. Neurobiologe Ann Van der Jeugd van de KU Leuven ontdekte hoe muizen reageren op sociale isolatie: ze krijgen een slechter geheugen en worden depressief. Presentator Lieven Scheire spreekt met haar. Wat gebeurt er met de muizen ná de isolatie, komt het nog goed? Ook doet Lieven diverse tests om aan den lijve te ondervinden wat precies de waarde van fysiek contact is.
Lieven Scheire en Elisabeth van Nimwegen zien hoe internet is opgebouwd en dat één visserboot een heel land zou kunnen platleggen. Ze ontdekken dat in Nederland overstromingen de grootste bedreiging zijn. Wetenschappers op de TU Delft ontwikkelden zelfs een spel om te ontdekken welke steden kwetsbaar zijn en hoe we ons internet robuuster maken. Maastricht University maakte mee dat hackers hun hele netwerk gijzelden en voor de nieuwe toegang een forse betaling eisten. Ook de wetenschappelijke instelling Wetsus werd slachtoffer van ransomware, oftewel gijzelsoftware. Jacques Beursgens, ICT-directeur van Maastricht University, en Johannes Boonstra, algemeen directeur van Wetsus, vertellen hoe het bij hen misging en hoe ze zaken deden met hackers. En ze laten zien waar je op terugvalt als je eigen netwerk uitvalt, bijvoorbeeld op een whiteboard en op een conciërge die toevallig nog wat telefoonnummers uit zijn hoofd weet.
Volgens hoogleraar gendergeschiedenis Geertje Mak is een geslachtsveranderende operatie de enige oplossing voor mensen die een diep gevoel van onbehagen hebben bij hun genderrol: hun man- of vrouw-zijn. 'Maar het is een maatschappelijk probleem, geen individueel probleem.' De Israëlische neurowetenschapper Daphna Joel legt uit dat het concept van het bestaan van een specifiek mannenbrein en een specifiek vrouwenbrein echt verouderd is: 'We zien een heel groot mozaïek aan verschillende herseneigenschappen.' De 31-jarige computerprogrammeur Martijn de Hoog weet al lange tijd dat hij een vrouwelijke kant heeft: hij kleedt zich als een vrouw, ook op het werk. Zijn familie en collega's maken er geen probleem van, maar toch voelt hij de maatschappelijke druk om een keus te maken.
Sterrenkundige Kees de Jager (1921) kijkt net als presentator Lieven Scheire met spanning naar de ruimtesonde die onderweg is naar de zon: de Solar Orbiter. De zon is de aanjager van het klimaat op aarde, de bron van warmte en licht, maar de zon kan ook gevaarlijk zijn. In onze steeds meer van satelliettechnologie afhankelijke maatschappij kan een enkele zonne-uitbarsting dramatische gevolgen hebben.
Een heel leger aan wetenschappers werkt dag en nacht aan oplossingen voor Covid-19. Van zoönose-experts tot epidemiologen en virologen, eenieder maakt op geheel eigen wijze jacht op het coronavirus. Ze willen begrijpen waar het precies vandaan komt en wat het doet in ons lichaam. Daarbij is het van levensbelang om patiënt Zero te vinden.
De Leidse hersenonderzoeker Elseline Hoekzema bewees dat de hersenen van moeders ingrijpend veranderen tijdens de zwangerschap en volgens neuro-endocrinoloog Peter Bos komen ook vaders er niet onderuit: het zorgbrein wordt geactiveerd. Pedagoog Marian Bakermans onderzoekt of er door huid-op-huid contact meer 'knuffelhormonen' vrijkomen. Aaf Brandt Corstius, Leonie ter Braak, Sofie van den Enk en Lucas van de Meerendonk vertellen over de grote veranderingen die zij gewaar werden toen zij een kind kregen.
Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel volgen de weg van plant naar bonenburger. Vleesvervangers zijn populair voor wie minder vlees wil eten, het Amerikaanse Beyond Meat ging zelfs succesvol naar de beurs. Maar vegaburgers zijn niet altijd duurzaam, bijvoorbeeld vanwege de soja die nodig is voor nepgehakt en nepkip. De Kennis van Nu kijkt bij de Vegetarische Slager wat er bij komt kijken om nepvlees te maken. En bezoekt de Universiteit van Wageningen om te zien of het ook milieuvriendelijker kan.
Entomoloog Sander Koenraadt en viroloog Gorben Pijlman van de Wageningen Universiteit infecteren alledaagse muggen met virussen. Zo ontdekken ze welke ziektes deze dieren kunnen overbrengen. De doodgewone huissteekmug bijvoorbeeld kan bij een natte lente en droge zomer het westnijlvirus verspreiden.
Kunstenaar en archeoloog Theo de Feyter, die in Syrië schilderijen maakt van de straten van Damascus, de souq in Aleppo en de tempel en de gigantische triomfboog van Palmyra, is zeer geschokt door de verwoesting van al het erfgoed als gevolg van het oorlogsgeweld. Archeoloog Sada Mire bevestigt dat 'erfgoed vertelt waarom je bent wie je bent'. Directeur Ayham Al-Fakhri van het museum in Raqqa heeft tevergeefs geprobeerd de archeologische vondsten te beschermen tegen berovingen van IS. Archeoloog Olivier Nieuwenhuijse en andere Leidse onderzoekers kwamen opgravingen doen, maar veel materiaal is verdwenen. De Syrische archeoloog Khaled Hiatlih, woonachtig in Den Haag, maakt 3D-geprinte reconstructies. Dankzij nieuwe 3D-scantechnieken, ontdekt Elisabeth, kunnen in spijkerschrift geschreven teksten gelezen worden. Geo-ingenieur Dominique Ngan-Tillard toont assyriologe Caroline Waerzeggers hiermee een drieduizend jaar oude brief, verborgen in een enveloppe van klei.
Illegaal vuurwerk in een postpakket, het is niet alleen gevaarlijk als het bezorgbusje een ongeluk krijgt. Een pakketje met buitenlands knalwerk kan al door een statisch vonkje van een wollen trui ontbranden, postbezorgers en kopers lopen daardoor gevaar. De Kennis van Nu laat zien hoe een postpakketje onder een puberbed kan veranderen in een massa-explosief.
Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel volgen de weg van plant naar bonenburger. Als vleesvervangende grondstof wordt meestal soja gebruikt, omdat daar veel eiwitten in zitten. Voor het verkrijgen daarvan moeten echter niet-duurzame processen gevolgd worden. Voor efficiëntere methoden vindt onderzoek plaats aan de Universiteit van Wageningen en bij De Vegetarische Slager van Unilever, dat evenals het Amerikaanse Beyond Meat succesvol naar de beurs is gegaan.
Brabantse drugscriminelen gebruiken zorgwekkend vaak het riool als dumpplek voor drugsafval, toonden rioolonderzoekers voor het eerst aan. En om de drugscriminaliteit te bestrijden, startte de politie in Noord-Brabant een eigen drugslab om agenten te trainen. De Kennis van Nu kreeg exclusief toegang tot deze drugskeuken op een geheime locatie.
De Leidse hersenonderzoeker Elseline Hoekzema bewees dat de hersenen van moeders ingrijpend veranderen tijdens de zwangerschap en volgens neuro-endocrinoloog Peter Bos komen ook vaders er niet onderuit: het zorgbrein wordt geactiveerd. Pedagoog Marian Bakermans onderzoekt of er door huid-op-huidcontact meer 'knuffelhormonen' vrijkomen. Aaf Brandt Corstius, Leonie ter Braak, Sofie van den Enk en Lucas van de Meerendonk vertellen over de grote veranderingen die zij gewaar werden toen zij een kind kregen.
De Leidse hersenonderzoeker Elseline Hoekzema bewees dat de hersenen van moeders ingrijpend veranderen tijdens de zwangerschap en volgens neuro-endocrinoloog Peter Bos komen ook vaders er niet onderuit: het zorgbrein wordt geactiveerd. Pedagoog Marian Bakermans onderzoekt of er door huid-op-huidcontact meer 'knuffelhormonen' vrijkomen. Aaf Brandt Corstius, Leonie ter Braak, Sofie van den Enk en Lucas van de Meerendonk vertellen over de grote veranderingen die zij gewaar werden toen zij een kind kregen.
Operazanger Ambroz Bajec-Lapajne bleef zingen toen zijn hersentumor operatief verwijderd werd. Zo kon hersenschade worden voorkomen. Muziek heeft invloed op onze emoties en kan helend werken. In het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) blijkt dat vooral oudere chirurgische patiënten ervan opknappen. Professioneel zangeres Maartje de Lint wil zingen dan ook een fundamentele rol laten spelen in de zorg. Neuromusicoloog Artur Jaschke onderzoekt het positieve effect bij heel jonge patiëntjes. Elisabeth gaat met hem en een gitarist op kraamvisite.
Waterstof is de nieuwe belofte. Laat auto's en bussen op dit gas rijden en er komt alleen maar fris water uit de uitlaat. De overheid zet er daarom groot op in. In het klimaatakkoord klinkt waterstof vaak als oplossing voor een beter milieu. En in het land komen nieuwe tankstations met waterstofgas, zodat de consument erop kan rijden. Maar is dit slim? Elisbeth en Diederik duiken in dit lichtste element op aarde. Ze rijden alvast met waterstofvoertuigen, proeven water uit de uitlaat en proberen te tanken. En ontdekken zo ook enkele problemen. Want waterstofgas zelf mag dan schoon zijn, hoe kom je eraan?
Ajax-hoofdtrainer Erik ten Hag ziet data-analyse als een behulpzame ondersteuning. Zo ontdekte bewegingswetenschapper Vosse de Boode dat Nederlandse keepers het keepen verkeerd aanleren. Data-analyse kan inderdaad het verschil maken, benadrukt ook De Leidse sportdata wetenschapper Rens Meerhoff. Ook James Stout, eerste solist bij Het Nationale Ballet, ziet het belang van data-analyse. Onderzoekster Janine Stubbe ontwikkelt bij Codarts in Rotterdam een app voor dansers. Aan de TU Eindhoven wordt een plaktattoo ontwikkeld die tijdens het hardlopen zegt of je op het goede deel van je voeten landt.
Waterstof is de nieuwe belofte. Laat auto's en bussen op dit gas rijden en er komt alleen maar fris water uit de uitlaat. De overheid zet er daarom groot op in. In het klimaatakkoord klinkt waterstof vaak als oplossing voor een beter milieu. En in het land komen nieuwe tankstations met waterstofgas, zodat de consument erop kan rijden. Maar is dit slim? Elisbeth en Diederik duiken in dit lichtste element op aarde. Ze rijden alvast met waterstofvoertuigen, proeven water uit de uitlaat en proberen te tanken. En ontdekken zo ook enkele problemen. Want waterstofgas zelf mag dan schoon zijn, hoe kom je eraan?
Wiettelers weten het allang, maar steeds meer mensen gebruiken het tegenwoordig voor hun planten: wormenpoep. Volgens sommigen veroorzaakt dit zwarte goud 'een atoombom van leven'. De Kennis van Nu onderzoekt het wetenschappelijke geheim achter dit goedje. We duiken ondergronds en onderzoeken het verborgen leven van de regenworm, die Aristoteles ooit al de darmen van de aarde noemde.
Bijna twintig procent van de Nederlandse bevolking heeft last van chronische pijn. Vreemd genoeg is er nog niet veel bekend over hoe pijn precies werkt. Daarom startte in het voorjaar van 2017 het Groot Nationaal Onderzoek naar pijn. Op www.pijnonderzoek.nl konden en kunnen Nederlanders vragen beantwoorden over hun pijnervaringen. Onderzoekers van het Radboudumc geven in deze uitzending de uitslag van het onderzoek: hoe pijngevoelig zijn Nederlanders?
Dat de zeespiegel stijgt is algemeen bekend. Maar in het westelijk deel van Nederland vindt er een tegenovergestelde beweging plaats. Stad en dorp zakken langzaam in veen en klei weg. Voor wie in een huis op betonnen palen woont is er niet veel aan de hand, maar in zo'n 800.000 huizen wordt de houten fundering bedreigd door een cocktail van bacteriën, schimmels of omlaagtrekkende klei. Door verlaging van de grondwaterspiegel, lekkende riolen en andere factoren dreigen oudere huizen weg te zakken. Waar en waarom zakken de steden en hoe ernstig is dat? Kan de wetenschap helpen dit probleem aan te pakken?
Elisabeth gaat met psychologe Evy Woumans in gesprek over de voordelen van tweetaligheid voor het leervermogen en geheugen. De Nijmeegse neurowetenschappers Ton Dijkstra en David Peeters vertellen over de werking van het brein bij een- en tweetaligen. Alexis Hervais-Adelman van het Max Planck Instituut onderzoekt het brein van simultaantolken.
We hopen het allemaal nooit mee te maken. Je staat bij een concert of station en plotseling moet je vluchten omdat er een aanslag wordt gepleegd. Veel aanslagen worden met opzet in een drukke publieke ruimte gepleegd om zoveel mogelijk slachtoffers te maken en paniek te zaaien. Hoe reageer jij? En wat doen de mensen om je heen? Hoe kom je veilig weg? De Kennis van Nu onderzoekt hoe we ons het best kunnen voorbereiden op een plotselinge panieksituatie. Onderzoekers gebruiken virtual reality om calamiteiten in menigtes na te bootsen. Zo kunnen ze zien hoe ze steden, stations en luchthavens evacuatieproof kunnen maken. Met serious games wordt onderzocht hoe individuen in de menigte reageren tijdens een ramp. Met een virtuele versie van zichzelf doet Elisabeth van Nimwegen mee aan een virtuele evacuatie. En Diederik Jekel wordt in een staat van paniek gebracht door hem onder stroom te zetten zodat hij kan voelen wat paniek is.
Elk jaar krijgen ruim vierduizend Nederlanders een nieuwe hartklep, afkomstig van een rund of varken. Die kleppen groeien niet mee en slijten, dus de patiënt moet regelmatig onder het mes om de oude klep te vervangen door een nieuwe. Carlijn Bouten, hoogleraar aan de TU Eindhoven, ontwikkelde een klep van kunststof, waaraan cellen uit het bloed van de patiënt blijven plakken. Terwijl de kunststof oplost, vormen die cellen een nieuwe klep. Uiteindelijk heeft de patiënt een hartklep van zijn eigen lichaamsweefsel, die meegroeit en hopelijk zijn hele leven meegaat. De Kennis Van Nu kijkt hoe het staat met de ontwikkeling van deze nieuwe hartklep.
Elisabeth en Diederik Jekel volgen het pad van een zeer zeldzame pijlgifkikker die in 2013 ontdekt werd in Brazilië. Bioloog Marinus Hoogmoed schreef er een artikel over, waarna een handelaar de kikkertjes naar Europa smokkelde en tegen hoge prijzen verkocht. Deze praktijken worden door criminele organisaties wereldwijd toegepast.
Als je gehoor minder wordt, blijkt het steeds lastiger om anderen nog goed te verstaan in een rumoerige omgeving. Slechthorenden vinden drukke feestjes daarom vaak zo vervelend dat ze liever wegblijven. Presentatoren Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel onderzoeken wat er gebeurt als geluiden niet meer goed binnenkomen.
Epidemioloog Saskia van der Zee onderzoekt de effecten van fijnstof op mensen. Elisabeth van Nimwegen spreekt haar in een van de meest vervuilde straten van Nederland. Regisseur/acteur Edwin de Vries worstelt al jaren met longklachten en strijdt voor minder luchtvervuiling. Korstmosdeskundige Laurens Sparrius laat het verschil zien tussen een gebied met schone en vervuilde lucht. Op animaties gemaakt door Joost Wesseling van het RIVM zien we het verloop van de luchtkwaliteit in de tijd. Diederik Jekel test met luchtkwaliteitsexpert Dave de Jonge het nut van een mondkapje. Uit alle metingen blijkt dat op Schiermonnikoog de schoonste lucht van Nederland te vinden is.
Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel verzamelen watermonsters en spreken met aquatisch ecologe Lisette de Senerpont Domiover over de grootste bedreiging voor het oppervlaktewater: fosfaten. Diederik bezoekt Laura Seelen, die de kwaliteit van het water van vijftig afgegraven zandputten onderzocht. Waterdeskundige Roelof Stuurman meent dat je voor het minst vervuilde water bij het oudste water moet zijn. Elisabeth zwemt met olympisch zwemkampioen Ferry Weertman in zijn favoriete water en bespreekt met hem de kwaliteit van 'zijn' zwemwater. Naturalis helpt met het analyseren van het DNA in alle watermonsters die Diederik en Elisabeth namen. Het schoonste oppervlaktewater van Nederland blijkt in Bussloo te zijn.
Tweetaligheid is in. Kinderen krijgen al op de basisschool Engels, op steeds meer middelbare scholen zijn de lessen deels in het Engels en op universiteiten vaak hele studies. Maar is het echt goed om tweetalig op te groeien? Of zit de eerste taal het leren van een tweede in de weg? En verschilt het brein van een tweetalige van dat van iemand die maar een taal spreekt? Elisabeth van Nimwegen zoekt uit wat de wetenschap te zeggen heeft over tweetaligheid. Als kinderen die thuis een andere taal spreken dan op school problemen hebben met hun taalontwikkeling, zal dat volgens veel mensen wel te maken zal hebben met die tweetaligheid. Elisabeth, die opgroeide met een Duitse moeder, vraagt zich af of dat wel klopt. Volgens psychologe Evy Woumans van de Universiteit Gent is deze vrees ongegrond: tweetaligheid heeft juist een aantal grote voordelen. Tweetalige kleuters scoren beter in leer- en geheugentestjes en tweetalige bejaarden worden gemiddeld vier jaar later dement dan eentalige. Maar wat gebeurt er dan in het brein van iemand die meerdere talen heel goed spreekt? Daarvoor ging Elisabeth langs bij de Nijmeegse neurowetenschappers Ton Dijkstra en David Peeters. Die ontdekten dat in de hersenen beide talen continu actief zijn, maar dat tweetaligen goed zijn in het onderdrukken van de taal die ze niet gebruiken. Met dat switchen tussen talen creëer je een lenig brein en dat zou een tweetalige wel eens voordelen op kunnen leveren. Tenslotte praat Elisabeth met Alexis Hervais-Adelman, die bij het Max Planck Instituut in Nijmegen het brein van simultaantolken onderzoekt. Die vertalen live op persconferenties en congressen. Het zijn een soort 'supertweetaligen' die alles tegelijk kunnen: ze luisteren naar een tekst in de ene taal en vertalen die tegelijkertijd in de andere. Voor Hervais-Adelman zijn deze taaljongleurs razend interessant. Er zijn weinig beroepen waarbij je hersenen meer moeten multitasken. Hij legde er een aantal in een hersenscanner en ontdekte dat een deel van hun brein buitengewoon goed ontwikkeld is. Verrassend genoeg heeft dat deel niet te maken met taalverwerking, maar met de coördinatie van o.a. bewegingen.
Gaat de zon in Nederland een energie-revolutie in beweging zetten, of is deze eigenlijk al stilletjes aan de gang?
In ziekenhuizen en verzorgingstehuizen verschijnen steeds vaker sociale robots om te troosten, verhaaltjes te vertellen en om spelletjes te doen. Voor Amerikaanse huishoudens komen nu de eerste persoonlijk assistenten op de markt. Apparaatjes waar we vragen aan kunnen stellen, zoals de Amazon Echo of de Google Home. Wij mensen hebben de neiging om dit soort apparaten te zien als een nieuw soort sociale wezens. Digitale maatjes, waarmee we steeds complexere interacties zullen krijgen. Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen duiken in de wereld van de sociale robots. Elisabeth haalt de digitale assistente Alexa in huis. Psycholoog Roy de Kleijn meet in hoeverre Elisabeth menselijke eigenschappen toekent aan robots. Diederik experimenteert intussen met de kartonnen robot Harry om te laten zien hoe weinig er nodig is om mensen iets te laten voelen voor een robot. Waarom kennen we robots menselijke eigenschappen toe? Wat betekent het dat robots emoties oproepen? Hebben wij er controle over? Hoe kunnen we sociale robots gebruiken? En hoe kunnen we ze misbruiken? Diederik en Elisabeth zoeken antwoorden bij diabetespatiënten die les krijgen van Robot Pepper, bij techniekfilosoof Martijntje Smits en bij robotwetenschapper Chris Verhoeven, die robots ziet als een volgende stap in de evolutie, een soort dieren die 'telepathisch' wificontact hebben.
Hoe mooi en onschuldig belletjes ook lijken, ze kunnen een verwoestende kracht hebben. Minuscule belletjes in het water veroorzaakten zoveel schade aan de Oroville-dam dat vorige maand bijna 200.000 inwoners van de Amerikaanse staat Californië hun huizen moesten verlaten. Hoe dat heeft kunnen gebeuren onderzochten we. Als een bel in een vloeistof in elkaar gedrukt wordt, oftewel implodeert, dan komt daar gigantisch veel energie bij vrij. Wetenschappers snappen dit natuurkundige fenomeen steeds beter en gebruiken die kennis over belletjes voor allerlei prachtige toepassingen. Zo worden imploderende belletjes al ingezet om aderen mee te dotteren, om tumoren aan te vallen en om voorwerpen mee schoon te maken. Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel dompelen zich onder in de wonderlijke wereld van de bellen.
Broze botten weer sterk maken. Dat blijkt een veelbelovend nieuw medicijn voor elkaar te krijgen. Geweldig nieuws voor mensen met osteoporose oftewel botontkalking. In Nederland alleen al lijden meer dan 800.000 mensen hieraan. De Kennis van Nu ontrafelde de ontstaansgeschiedenis van dit nieuwe medicijn en ontdekte dat het onderzoek precies twintig jaar geleden op Urk begon. Want daar komt een zeldzame, erfelijke afwijking voor: de ziekte van Van Buchem, die leidt tot ongeremde botgroei. Hoe de ene ziekte een medicijn voor een andere ziekte oplevert.
De neanderthaler wordt vaak gezien als ons domme neefje, terwijl de homo neanderthalensis eerder een soort oer-Europeaan is. Neanderthalers leefden al zo'n 250.000 jaar geleden op ons continent en waren al aangepast aan de koude omstandigheden, lang voordat moderne mensen vanuit Afrika Europa koloniseerden. Je zou verwachten dat de neanderthalers een evolutionaire voorsprong hadden op moderne mensen. Toch zijn zij er niet meer en wij wel.
Mensen met het locked-in syndroom hebben bewustzijn, hun zintuigen werken nog in de hersenen, maar ze zijn volledig verlamd. Sommigen kunnen nog met hun ogen of vingers bewegen, anderen kunnen helemaal niets meer en zijn gevangen in hun eigen lichaam. Wat kan de wetenschap doen voor deze mensen?
Nog nooit werd ons dagelijks leven zo goed gedocumenteerd en geanalyseerd als nu. Elke website die we bezoeken, elke plek waar we inloggen en elk ticket dat we boeken wordt geregistreerd en opgeslagen. De berg van data die zo ontstaat, is een goudmijn voor marketingbedrijven en online winkels. Hoog tijd dat internetgebruikers inzicht krijgen in hoe de informatie die ze achterlaten, wordt gebruikt. Presentatoren Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel brengen in kaart welke bedrijven dag op dag hun gedrag online verzamelen, analyseren, voorspellen én beïnvloeden.
De tijgermug rukt op, de muskusrat bedreigt de dijken en de 'hooikoortsplant', Ambrosia, verlengt het hooikoortsseizoen in Nederland met twee maanden. Deze soorten horen hier niet thuis, maar zijn door menselijk toedoen toch Nederland binnengekomen. Het zijn invasieve exoten. De kosten van de schade die ze veroorzaken lopen in de miljarden. Presentatoren Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen gaan op zoek naar een aantal van de grootste buitenlandse lastpakken in de Nederlandse natuur.
Tweetaligheid is in. Kinderen krijgen al op de basisschool Engels, op steeds meer middelbare scholen zijn de lessen deels in het Engels en op universiteiten vaak hele studies. Maar is het echt goed om tweetalig op te groeien? Of zit de eerste taal het leren van een tweede in de weg? En verschilt het brein van een tweetalige van dat van iemand die maar één taal spreekt? Elisabeth van Nimwegen zoekt uit wat de wetenschap te zeggen heeft over tweetaligheid. Als kinderen die thuis een andere taal spreken dan op school, problemen hebben met hun taalontwikkeling, zal dat volgens veel mensen wel te maken hebben met die tweetaligheid. Elisabeth, die opgroeide met een Duitse moeder, vraagt zich af of dat wel klopt. Volgens psychologe Evy Woumans van de Universiteit Gent is deze vrees ongegrond: tweetaligheid heeft juist een aantal grote voordelen. Tweetalige kleuters scoren beter in leer- en geheugentestjes en tweetalige bejaarden worden gemiddeld vier jaar later dement dan eentalige. Maar wat gebeurt er dan in het brein van iemand die meerdere talen heel goed spreekt? Daarvoor ging Elisabeth langs bij de Nijmeegse neurowetenschappers Ton Dijkstra en David Peeters. Die ontdekten dat in de hersenen beide talen continu actief zijn, maar dat tweetaligen goed zijn in het onderdrukken van de taal die ze niet gebruiken. Met dat switchen tussen talen creëer je een lenig brein en dat zou een tweetalige wel eens voordelen op kunnen leveren. Tenslotte praat Elisabeth met Alexis Hervais-Adelman, die bij het Max Planck Instituut in Nijmegen het brein van simultaantolken onderzoekt. Die vertalen live op persconferenties en congressen. Het zijn een soort 'supertweetaligen' die alles tegelijk kunnen: ze luisteren naar een tekst in de ene taal en vertalen die tegelijkertijd in de andere. Voor Hervais-Adelman zijn deze taaljongleurs razend interessant. Er zijn weinig beroepen waarbij je hersenen meer moeten multitasken. Hij legde er een aantal in een hersenscanner en ontdekte dat een deel van hun brein buitengewoon goed ontwikkeld is. Verrassend genoeg heeft dat deel niet te maken met taalverwerking, maar met de coördinatie van o.a. bewegingen.
In ziekenhuizen en verzorgingstehuizen verschijnen steeds vaker sociale robots, om te troosten, verhaaltjes te vertellen en om spelletjes te doen. Voor Amerikaanse huishoudens komen nu de eerste persoonlijk assistenten op de markt. Apparaatjes waar we vragen aan kunnen stellen, zoals de Amazon Echo of de Google Home. Wij mensen hebben de neiging om dit soort apparaten te zien als een nieuw soort sociale wezens. Digitale maatjes, waarmee we steeds complexere interacties zullen krijgen. Presentatoren Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen duiken in de wereld van de sociale robots. Elisabeth haalt de digitale assistente Alexa in huis. Psycholoog Roy de Kleijn meet in hoeverre Elisabeth menselijke eigenschappen toekent aan robots. Diederik experimenteert intussen met de kartonnen robot Harry om te laten zien hoe weinig er nodig is om mensen iets te laten voelen voor een robot. Waarom kennen we robots menselijke eigenschappen toe? Wat betekent het dat robots emoties oproepen? Hebben wij er controle over? Hoe kunnen we sociale robots gebruiken? En hoe kunnen we ze misbruiken? Diederik en Elisabeth zoeken antwoorden bij diabetespatiënten die les krijgen van Robot Pepper, bij techniekfilosoof Martijntje Smits en bij robotwetenschapper Chris Verhoeven, die robots ziet als een volgende stap in de evolutie, een soort dieren die 'telepathisch' wifi-contact hebben.
Het is fijn om je één met anderen te voelen: van juichen voor hetzelfde voetbalelftal tot samen demonstreren op het Malieveld. Groepsgenoten zijn niet alleen aardiger voor elkaar, ze trekken elkaar voor ten koste van de mensen buiten de groep. Je vindt je mensen van je eigen groep nou eenmaal mooier, slimmer en leuker. Ingroup love noemen wetenschappers dit fenomeen. Bij een groep horen is dus fijn. Maar wat als de groep je negeert, je niet accepteert of je zelfs keihard afwijst? Dat doet pijn, pijn die zo heftig is dat het in het brein niet te onderscheiden is van lichamelijke pijn. Vaak heb je niet eens door dat je iemand uitsluit. Je vergeet bijvoorbeeld steeds koffie te halen voor die ene collega. Het lijkt allemaal niet zo ernstig, maar langdurige uitsluiting heeft desastreuze gevolgen, het leidt tot frustratie en agressie. In de dagboeken van school shooters gaat het opvallend vaak over buitengesloten worden. Op sociale media, zoals Twitter en Facebook, kunnen groepen zich plotseling tegen één individu keren en die persoon genadeloos belagen. Als slachtoffer ervaar je dan niet alleen de pijn van het buitengesloten worden, maar ook de pijn van de publieke vernedering. Zo'n publieke aanval kan het leven van het slachtoffer van de ene op de andere dag volledig verwoesten. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen meeleven en begrip hebben voor mensen buiten de eigen groep? De Kennis van Nu onderzoekt wat groepen met ons doen en hoe we ons kunnen bevrijden van de nare kanten van groepsprocessen.
De digitalisering van de samenleving levert veel gemak en geld op. Van de bevoorrading van winkels tot het pinnen in het café. Het internet maakt het makkelijk, efficiënt en goedkoop. Maar het maakt onze samenleving ook kwetsbaar. Bij de recente stroomstoring in Amsterdam bleek dat weer. 112 was niet bereikbaar, de bevoorrading van supermarkten stokte en het Slotervaartziekenhuis raakte in de problemen. We leven in een digitaal kaartenhuis. En precies dit kaartenhuis is een doelwit van hackers. Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen zoeken antwoorden bij het drinkwaterbedrijf Dunea, Ronald Prins van Fox IT, veiligheidsstrateeg Arjen Kamphuis en computerprofessor Herbert Bos. Verder spreekt Diederik Jekel de beste hackers van Nederland die vertellen over de kwetsbaarheid van onze digitale samenleving.
Gaat de zon in Nederland een energierevolutie in beweging zetten of is deze eigenlijk al stilletjes aan de gang?
Bewegingswetenschapper Jac Orie laat zien hoe de meetschaats de trainingsmethoden bij schaatsers individualiseert. Hiermee wordt voorkomen dat zij letterlijk hun slag kwijtraken, wat bijvoorbeeld juniorenkampioen Henk Groen overkwam in de jaren 80. Expert Romain Meeusen geeft uitleg.
Elisabeth en Diederik Jekel volgen het pad van een zeer zeldzame pijlgifkikker die in 2013 ontdekt werd in Brazilië. Bioloog Marinus Hoogmoed schreef er een artikel over, waarna een handelaar de kikkertjes naar Europa smokkelde en tgen hoge prijzen verkocht. Deze praktijken worden door criminele organisaties wereldwijd toegepast.
Leverartsen Isabelle Munsterman en Eric Tjwa onderzoeken of levers van proefpersonen minder vet en stijf zijn na een maand geen alcohol. Psychiater Arnt Schellekens kijkt naar veranderingen in drankzucht, gemoedstoestand en cognitie.
Mensen kunnen door herrie ziek worden en zelfs doodgaan. Geluidsniveau wordt in Nederland niet gemeten, maar berekend. Kloppen die berekeningen wel? Ook slapen in een lawaaiige omgeving heeft een gezondheidseffect. Een slaaplaboratorium in Zweden voert experimenten uit met dit gegeven.
Kunstwerken hangen roerloos in het museum, maar chemisch gezien zijn ze continu in beweging. Met nieuwe methoden proberen kunstexperts voor Science4Arts de verouderingsprocessen te doorgronden. Hoe blijven de werken het best behouden?
